||om tat sat||

సుందరకాండ.
అథ షష్టస్సర్గః

సీతాం అదృష్ట్వావిషణ్ణః సః కామరూపధృత్ హనుమాన్ పునః సమన్వితః విమానేషు లాఘవేన నికామమం లంకాం విచచార || అథ లక్ష్మీవాన్ అతివీర్యసంపన్నః భాస్వరేణ అర్కవర్ణేన ప్రాకారేణ సంవృతం రాక్షసేన్ద్ర నివేశనమ్ అససాద || సింహైః రక్షితం మహావనమివ భీమైః రాక్షసైః రక్షితమ్ తం భవనమ్ సమీక్షమాణో కపికుంజరః చకాశే|| విచిత్రాభిః కక్ష్యాభిః రుచిరైః ద్వారైశ్చ రూప్యకోపహితైః చిత్రైః హేమభూషితైః తోరణైః వృతం తం భవనం హనుమాన్ దదర్శ||

హనుమాన్ గజస్థితైః వీరైశ్చ మహామాత్రైః విగతశ్రమైః అసంహార్యైః హయైః స్యందనయాయిభిః ఉపస్థితం దదర్శ|| సింహ వ్యాఘ్ర తనుత్రాణైః దాన్తకాంచన రాజతైః విచిత్రైః ఘోషవద్భిః రథైః సదా విచరితం తం భవనం దదర్శ || పరార్థ్యాసన భాజనమ్ బహురత్న సమాకీర్ణం మహారథ సమావాసమ్ మహారథ మహాస్వనమ్ తం భవనమ్ హనుమాన్ దదర్శ|| హనుమాన్ పరమోదారైః దృశ్యైః వివిధైః బహు సాహస్రైః తైరశ్చ మృగపక్షిభిః తైః పరిపూర్ణం సమన్తతః భవనమ్ దదర్శ || వినీతైః అన్తపాలైః చ రక్షోభిః సురక్షితం ముఖ్యాభిః వరస్త్రీభిః పరిపూర్ణం సమంతతః భవనమ్ హనుమాన్ దదర్శ||

రాక్షసేన్ద్ర నివేశనం ముదిత ప్రమదారత్నం వరాభరణ సంహాద్రైః సముద్రస్స్వనన్నిస్వనమ్ అస్తి || తత్ భవనం రాజగుణసంపన్నం ముఖ్యైః మహాజనైః సమాకీర్ణం భవనం సింహైః సమాకీర్ణం మహత్ వనమివ అస్తి ||తత్ భవనం అగరుచన్దనైః సమాకీర్ణం చ||
తత్ భవనం భేరీమృదంగాభిరుతం శంఖఘోషనినాదితం అస్తి || నిత్యార్చితం పర్వహుతం రాక్షసైః పూజితం అపి చ||
సముద్రమివ గంభీరం నిస్స్వనమ్ సముద్రమివ మహారత్నపరిచ్ఛదమ్ మహారత్న సమాకీర్ణం మహాత్మనస్య మహత్ వేశ్మ తత్ మహకపిః దదర్శ||

ఏవం వపుషా విరాజమానం గజాశ్వరథ సంకులం భవనం లంకాభరణం ఇతి సః మహాకపిః అమన్యత|| తత్ర హనుమతః రావణస్య భవనం సమీపతః చచార||

గృహాత్ గృహం రాక్షసానాం చ ఉద్యానాని ప్రాశాదాంశ్చ వీక్షమాణః అసంత్రస్తః హనుమాన్ చచార|| మహావీర్యః మహావేగః ప్రహస్తస్య నివేశనమ్ అవప్లుత్య మహాపార్శ్వస్య భవనం తతః అన్యత్ భవనం పుప్లువే|| అథ సః మహాకపిః మేఘప్రతీకాశం కుంభకర్ణస్య నివేశనం తదా విభీషణస్య భవనం పుప్లువే|| సః మహాకపిః మహోదరస్య గృహం చ విరూపాక్షస్య చ ఏవ హి విద్యుజ్జిహ్వస్య తథైవ చ విద్యుమాలేః తథైవ వజ్రదంష్ట్రస్య భవనం పుప్లువే|| మహాతేజాః హరియూథపః శుకస్య ధీమతః సారణస్య తథా ఇంద్రజితః వేశ్మ జగామ|| హరిసత్తమః జమ్బుమాలేః సుమాలేః చ జగామ|| సః మహాకపిః రస్మికేతోః తథైవ చ సూర్యశత్రోః చ తథా వజ్రకాయస్య భవనం పుప్లువే|| ధూమ్రాక్షస్య తథా సంపాతేః భవనం తథైవ విద్యుద్రూపస్య భీమస్య ఘనస్య విఘనస్య చ భవనం పుప్లువే || తథా రక్షసః శుకనాసస్య వక్రస్య వికటస్య బ్రహ్మకర్ణస్య దంష్ట్రస్య రోమశస్య చ భవనం పుప్లువే|| యుద్ధోన్మత్తస్య మత్తస్య ధ్వజగ్రీవస్య నాదినః భవనం చ విదుజ్జిహ్వస్య ఇంద్రజిహ్వస్య తథా హస్తిముఖస్య భనం పుప్లువే||కరాళస్య పిశాచస్య శోణితాక్షస్య చ భవనం అపి క్రమమాణం క్రమేనైవ పుప్లువే|| మహాయశాః తేషు తేషు భవనేషు ఋద్ధిమతాం తేషాం ఋద్ధిం సః మహాకపిః దదర్శ|| సః లక్ష్మీవాన్ సర్వేషాం భవనాని సమన్తతః రాక్షసేంద్ర నివేశనం ఆససాద||

హరిశార్దూలః హరిసత్తమః రావణస్య ఉపశాయిన్యః విచరన్ వికృతేక్షణాః శూలముద్గరహస్తాశ్చ శక్తితోమర ధారిణః రాక్షసాం దదర్శ || తస్య రక్షః పతే గృహే వివిధాన్ గుల్మాన్ మహాకాయాన్ నానాప్రహరోద్యతాన్ రాక్షసాంశ్చ దదర్శ|| సః తస్మిన్ గృహే రక్తామ్ శ్వేతాన్ సితాంశ్చైవ మహాజవాన్ హరీశ్చాపి కులీనాన్ రూపసంపన్నాన్ పరగజారుజాన్ గజాన్ నిష్టితాన్ ఐరావతసమాన్ యుధి పరశైన్యానాం నిహన్తౄన్ క్షరతః యథా మేఘాన్ స్రవతః చ యథా గిరీన్ సమరే పరైః దుర్ధర్షాన్ గజాన్ దదర్శ || తత్ర రావణస్య నివేశనే జామ్బూనదపరిష్కృతాః హేమజాలపరిఛ్చన్నాః తరుణాదిత్యసన్నిభాః సహస్రం వాహినీం దదర్శ|| సః కపిః మారుతాత్మజః రాక్షసేన్ద్రస్య రావణస్య నివేశనే వివిధాకారాః శిబికాః చిత్రాణి క్రీడాగృహాణి దారుపర్వతకానపి కామస్య గృహకమ్ రమ్యం దివాగృహకమేవ చ దదర్శ||

సః మందరగిరిప్రఖ్యం మయూరస్థాన సంకులమ్ ధ్వజయష్టిభిః ఆకీర్ణన్ ధీరనిష్ఠిత కర్మాన్తమ్ కైలాసే భూతపతేః గృహమివ భవనోత్తమమ్ సమన్తతః అనేకరత్న సంకీర్ణమ్ నిధిజాలమ్ దదర్శ || తత్ వేశ్మ రత్నానామ్ అర్చిర్భిశ్చాపి రావణస్య తేజసా చ అథ రశ్మిభిః రశ్మిమానివ విరరాజ || హరియూథపః జామ్బూనదమయాన్యేవ శయనాని ఆసనాని చ ముఖ్యాని భాజనాని దదర్శ||

ధ్వాసకృతక్లేదం మణిభాజనసంకులం మనోరమమ్ అసమ్భాధమ్ కుబేర భవనం యథా నూపురాణాం కాంచీనామ్ నినదేన ఘోషవద్భిః మృదంగతలఘోషైశ్చ వినాదితమ్ ప్రాసాదసంఘాతయుతమ్ మహాగృహం హనుమాన్ ప్రావివేశ||

ఇత్యార్షే శ్రీమద్రామాయణే ఆదికావ్యే వాల్మీకీయే
చతుర్వింశత్ సహస్రికాయాం సంహితాయామ్
శ్రీమత్సుందరకాండే షష్తస్సర్గః||

***********

सुंदरकांड.
अथ षष्टस्सर्गः

सीतां अदृष्ट्वाविषण्णः सः कामरूपधृत् हनुमान् पुनः समन्वितः विमानेषु लाघवेन निकाममं लंकां विचचार ॥ अथ लक्ष्मीवान् अतिवीर्यसंपन्नः भास्वरेण अर्कवर्णेन प्राकारेण संवृतं राक्षसेन्द्र निवेशनम् अससाद ॥ सिंहैः रक्षितं महावनमिव भीमैः राक्षसैः रक्षितम् तं भवनम् समीक्षमाणो कपिकुंजरः चकाशे॥ विचित्राभिः कक्ष्याभिः रुचिरैः द्वारैश्च रूप्यकोपहितैः चित्रैः हेमभूषितैः तोरणैः वृतं तं भवनं हनुमान् ददर्श॥

हनुमान् गजस्थितैः वीरैश्च महामात्रैः विगतश्रमैः असंहार्यैः हयैः स्यंदनयायिभिः उपस्थितं ददर्श॥ सिंह व्याघ्र तनुत्राणैः दान्तकांचन राजतैः विचित्रैः घोषवद्भिः रथैः सदा विचरितं तं भवनं ददर्श ॥ परार्थ्यासन भाजनम् बहुरत्न समाकीर्णं महारथ समावासम् महारथ महास्वनम् तं भवनम् हनुमान् ददर्श॥ हनुमान् परमोदारैः दृश्यैः विविधैः बहु साहस्रैः तैरश्च मृगपक्षिभिः तैः परिपूर्णं समन्ततः भवनम् ददर्श ॥ विनीतैः अन्तपालैः च रक्षोभिः सुरक्षितं मुख्याभिः वरस्त्रीभिः परिपूर्णं समंततः भवनम् हनुमान् ददर्श॥

राक्षसेन्द्र निवेशनं मुदित प्रमदारत्नं वराभरण संहाद्रैः समुद्रस्स्वनन्निस्वनम् अस्ति ॥ तत् भवनं राजगुणसंपन्नं मुख्यैः महाजनैः समाकीर्णं भवनं सिंहैः समाकीर्णं महत् वनमिव अस्ति ॥तत् भवनं अगरुचन्दनैः समाकीर्णं च॥
तत् भवनं भेरीमृदंगाभिरुतं शंखघोषनिनादितं अस्ति ॥ नित्यार्चितं पर्वहुतं राक्षसैः पूजितं अपि च॥
समुद्रमिव गंभीरं निस्स्वनम् समुद्रमिव महारत्नपरिच्छदम् महारत्न समाकीर्णं महात्मनस्य महत् वेश्म तत् महकपिः ददर्श॥

एवं वपुषा विराजमानं गजाश्वरथ संकुलं भवनं लंकाभरणं इति सः महाकपिः अमन्यत॥ तत्र हनुमतः रावणस्य भवनं समीपतः चचार॥

गृहात् गृहं राक्षसानां च उद्यानानि प्राशादांश्च वीक्षमाणः असंत्रस्तः हनुमान् चचार॥ महावीर्यः महावेगः प्रहस्तस्य निवेशनम् अवप्लुत्य महापार्श्वस्य भवनं ततः अन्यत् भवनं पुप्लुवे॥ अथ सः महाकपिः मेघप्रतीकाशं कुंभकर्णस्य निवेशनं तदा विभीषणस्य भवनं पुप्लुवे॥ सः महाकपिः महोदरस्य गृहं च विरूपाक्षस्य च एव हि विद्युज्जिह्वस्य तथैव च विद्युमालेः तथैव वज्रदंष्ट्रस्य भवनं पुप्लुवे॥ महातेजाः हरियूथपः शुकस्य धीमतः सारणस्य तथा इंद्रजितः वेश्म जगाम॥ हरिसत्तमः जम्बुमालेः सुमालेः च जगाम॥ सः महाकपिः रस्मिकेतोः तथैव च सूर्यशत्रोः च तथा वज्रकायस्य भवनं पुप्लुवे॥ धूम्राक्षस्य तथा संपातेः भवनं तथैव विद्युद्रूपस्य भीमस्य घनस्य विघनस्य च भवनं पुप्लुवे ॥ तथा रक्षसः शुकनासस्य वक्रस्य विकटस्य ब्रह्मकर्णस्य दंष्ट्रस्य रोमशस्य च भवनं पुप्लुवे॥ युद्धोन्मत्तस्य मत्तस्य ध्वजग्रीवस्य नादिनः भवनं च विदुज्जिह्वस्य इंद्रजिह्वस्य तथा हस्तिमुखस्य भनं पुप्लुवे॥कराळस्य पिशाचस्य शोणिताक्षस्य च भवनं अपि क्रममाणं क्रमेनैव पुप्लुवे॥ महायशाः तेषु तेषु भवनेषु ऋद्धिमतां तेषां ऋद्धिं सः महाकपिः ददर्श॥ सः लक्ष्मीवान् सर्वेषां भवनानि समन्ततः राक्षसेंद्र निवेशनं आससाद॥

हरिशार्दूलः हरिसत्तमः रावणस्य उपशायिन्यः विचरन् विकृतेक्षणाः शूलमुद्गरहस्ताश्च शक्तितोमर धारिणः राक्षसां ददर्श ॥ तस्य रक्षः पते गृहे विविधान् गुल्मान् महाकायान् नानाप्रहरोद्यतान् राक्षसांश्च ददर्श॥ सः तस्मिन् गृहे रक्ताम् श्वेतान् सितांश्चैव महाजवान् हरीश्चापि कुलीनान् रूपसंपन्नान् परगजारुजान् गजान् निष्टितान् इरावतसमान् युधि परशैन्यानां निहन्तॄन् क्षरतः यथा मेघान् स्रवतः च यथा गिरीन् समरे परैः दुर्धर्षान् गजान् ददर्श ॥ तत्र रावणस्य निवेशने जाम्बूनदपरिष्कृताः हेमजालपरिछ्चन्नाः तरुणादित्यसन्निभाः सहस्रं वाहिनीं ददर्श॥ सः कपिः मारुतात्मजः राक्षसेन्द्रस्य रावणस्य निवेशने विविधाकाराः शिबिकाः चित्राणि क्रीडागृहाणि दारुपर्वतकानपि कामस्य गृहकम् रम्यं दिवागृहकमेव च ददर्श॥

सः मंदरगिरिप्रख्यं मयूरस्थान संकुलम् ध्वजयष्टिभिः आकीर्णन् धीरनिष्ठित कर्मान्तम् कैलासे भूतपतेः गृहमिव भवनोत्तमम् समन्ततः अनेकरत्न संकीर्णम् निधिजालम् ददर्श ॥ तत् वेश्म रत्नानाम् अर्चिर्भिश्चापि रावणस्य तेजसा च अथ रश्मिभिः रश्मिमानिव विरराज ॥ हरियूथपः जाम्बूनदमयान्येव शयनानि आसनानि च मुख्यानि भाजनानि ददर्श॥

ध्वासकृतक्लेदं मणिभाजनसंकुलं मनोरमम् असम्भाधम् कुबेर भवनं यथा नूपुराणां कांचीनाम् निनदेन घोषवद्भिः मृदंगतलघोषैश्च विनादितम् प्रासादसंघातयुतम् महागृहं हनुमान् प्राविवेश॥

इत्यार्षे श्रीमद्रामायणे आदिकाव्ये वाल्मीकीये
चतुर्विंशत् सहस्रिकायां संहितायाम्
श्रीमत्सुंदरकांडे षष्तस्सर्गः॥
|| Om tat sat ||